Η ανεργία στους νέους: η κινηματική απάντηση

Αγχος, απογοήτευση και ανασφάλεια είναι τα πρώτα συναισθήματα που βιώνει κάποιος νέος ο οποίος θα βγει στην αγορά προς αναζήτηση εργασίας. Πολύ σύντομα θα διαπιστώσει με τον πιο άσχημο τρόπο ότι όλα τα όνειρα του για ένα λαμπρό εργασιακό μέλλον όπως του είχαν υποσχεθεί, δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν. Δεν είναι μόνο οι επιχειρήσεις που κλείνουν η μία πίσω από την άλλη, οι οποίες στενεύουν ακόμα περισσότερο τα περιθώρια, αλλά και το γεγονός πως αν τελικά καταφέρει να βρει δουλειά θα είναι είτε «εθελοντική» είτε απλήρωτη και ανασφάλιστη (όπως θα αποδειχθεί στη συνέχεια). Οι εργοδότες, το κεφάλαιο, οι ιμπεριαλιστές γνωρίζοντας ακριβώς τι θέλουν, έχουν καταφέρει μέσα σε 3 μόλις χρόνια να μετατρέψουν τι ζωές των ανθρώπων σε κόλαση. Τελικά αποδεικνύεται πως σήμερα η πιο δύσκολη δουλειά είναι αυτή της αναζήτησης εργασίας. 


 

Οι αριθμοί δείχνουν ξεκάθαρα το πόσο μεγάλο είναι πλέον το μέγεθος του προβλήματος, έστω και αν κάποιοι θέλουν με διάφορους τρόπους να το σκεπάσουν. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το δεύτερο τρίμηνο του 2012 το ποσοστό των ανέργων έφτασε στο 23,6% και ο αριθμός στο 1.200.000, ενώ το αντίστοιχο τρίμηνο του 2011 το ποσοστό της ανεργίας ήταν στο 16,3%. Αυτό σημαίνει ότι μέσα σε ένα χρόνο είχαμε αύξηση του ποσοστού κατά 45%. Για το 2013, οι στατιστικές αναλύσεις αναφέρονται σε ποσοστά της τάξης του 28-29%, ενώ η πραγματική αναμένεται να ξεπεράσει το 35%. Μέσα στο 2013 οι άνεργοι με κάρτα θα ανέρθουν στο 1.400.000, ενώ μαζί με τους υποαπασχολούμενους και τους μακροχρόνιους ανέργους που έχουν σταματήσει να θεωρούν την κάρτα ανεργίας του κάνουμε λόγο για 1.750.000. Στους νέους ηλικίας μέχρι 24 ετών το ποσοστό αγγίζει το 57% και στους νέους μέχρι 29 ετών το 42%. Με λίγα λόγια αν είσαι νέος κάτω των 30 ετών τότε με βάση τα ποσοστά είναι σχεδόν σίγουρο πως το μέλλον που σε περιμένει είναι η ανεργία.

Μέχρι πριν από τρία χρόνια μιλούσαμε για την ανεργία η οποία χτυπούσε την πόρτα των οικογενειών μας. Όλοι μας ξέραμε ή είχαμε μέσα στον στενό μας κύκλο τουλάχιστον έναν άνεργο. Πλέον εν έτη 2013, οι άνεργοι που γνωρίζουμε είναι περισσότεροι απ’ αυτούς που εργάζονται. Πλέον η κοινωνία χωρίζεται στους  άνεργους και στους μελλοντικούς άνεργους.

(ΠΟΙΟΣ ΦΤΑΙΕΙ;)

Η ανεργία αποτελεί δομικό στοιχείο του καπιταλισμού. Ανάλογα με τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις του κεφαλαίου αυξάνεται ή μειώνεται και λειτουργεί ως μέσο πίεσης και εκφοβισμού για να δέχονται οι εργαζόμενοι τις περικοπές μισθών, τη μαύρη και ανασφάλιστη εργασία, τις πιο άθλιες συνθήκες δουλειάς. Η αύξηση της ανεργίας και της μαύρης εργασίας είναι αποτέλεσμα των χιλιάδων λουκέτων και των μαζικών απολύσεων, της μη ανανέωσης συμβάσεων, αλλά κυρίως των πολιτικών επιλογών των εκάστοτε κυβερνήσεων, οι οποίες ειδικά τα τελευταία 30 χρόνια υπηρετώντας πιστά τα ξένα αφεντικά τους, διέλυσαν την παραγωγή και δε δίστασαν να οδηγήσουν έναν ολόκληρο λαό στη φτώχεια και στην εξαθλίωση.  Ποιος μπορεί να ξεχάσει άλλωστε την αμίμητη δήλωση του Παπανδρέου το 2011 στη ΔΕΘ: «στόχος να υπάρχει ένας εργαζόμενος σε κάθε σπίτι».

Η υπαιτιότητα για την έκρηξη της ανεργίας έχει βρει διάφορους αποδέκτες. Φταίνε οι μετανάστες «που μας πήραν τις δουλειές». Φταίει η «αναξιοκρατία που επικρατούσε τόσα χρόνια στην αγορά εργασίας». Φταίνε οι «πολιτικές επιλογές με τις οποίες συνηγόρησε ο λαός».

Αν κοιτάξει κανείς τα ποσοστά της ανεργίας θα δει πως το ποσοστό στους μετανάστες εργάτες είναι 32,5% έναντι 22,7% των Ελλήνων, όταν μάλιστα το 71,1% των μεταναστών είναι οικονομικά ενεργό έναντι του 52% των Ελλήνων. Τα ποσοστά αυτά σπάζουν το συστημικό–φασιστικό μύθο ότι η αιτία της εκτίναξης της ανεργίας είναι ότι «μας παίρνουν τις δουλειές οι ξένοι». Το σύστημα αυτό πήρε τους μετανάστες τους εκμεταλλεύτηκε στον έπακρον (βλ. έργα Ολυμπιακών αγώνων), φρόντισε να ρίξει επάνω τους την ευθύνη για τη μείωση του μεροκάματου και των κοινωνικών παροχών και τώρα σε αυτήν την περίοδο τους κατηγορεί και για την ανεργία. Στο σημείο αυτό ας αναρωτηθούμε, φταίει ο μετανάστης για τον άνεργο γιατρό που δεν μπορεί να βρει δουλειά ή για τον αδιόριστο καθηγητή που καλείται να εργαστεί με 3 Ευρώ την ώρα;

Για πολλά χρόνια επικρατούσε η αντίληψη πως «οι άξιοι και οι ικανοί είναι αυτοί που βρίσκουν δουλειά», πως «δεν βρίσκεις δουλειά γιατί δεν ψάχνεις». Νομίζω ότι σήμερα περισσότερο από ποτέ η αντίληψη αυτή έχει καταρρεύσει. Άνθρωποι με μεταπτυχιακά, επιτυχόντες του ΑΣΕΠ, με δύο και τρεις ξένες γλώσσες δεν μπορούνε να βρούνε δουλειά γιατί πολλά απλά δεν υπάρχουν δουλειές. Όσα χαρτιά και να μαζεύει κανείς, όσους  γνωστούς και μέσα να έχει, αποδεικνύονται ανεπαρκή, γιατί πολύ απλά το ίδιο το καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα βρίσκεται σε μία ανεπάρκεια. Προσπαθεί να αναγεννηθεί μέσα από τις στάχτες του χωρίς επιτυχία και όσες προσπάθειες και να καταβάλει πολύ σύντομα γυρνάει στο τέλμα από το οποίο ξεκίνησε.

Για τις πολιτικές επιλογές της αστικής τάξης, το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν υπήρχε συναίνεση. Ποτέ δεν ερωτήθηκε για την είσοδο στην ΕΕ, η οποία θα έφερνε κονδύλια και ανάπτυξη, αλλά οδήγησε στην πλήρη αποβιομηχανοποίηση της χώρας και στο ξεκλήρισμα της αγροτικής παραγωγής. Το εξωτερικό χρέος και τα ελλείμματα, τα οποία αποτέλεσαν αφορμή για την είσοδο στο ΔΝΤ και την ψήφιση των μνημονίων, δημιουργήθηκαν από το λαό ο οποίος προσπαθούσε να τα φέρει βόλτα με τους πενιχρούς μισούς ή μήπως σε μία προσπάθεια υποδούλωσης, ανάγκαζαν την Ελλάδα να συνάπτει δάνεια επί δανείων δημιουργώντας δεσμά εξάρτησης με τους ιμπεριαλιστές; Και από τη στιγμή που από τη δεκαετία του ’80 ο κόσμος ζει σε μια περίοδο λιτότητας, αυτά τα χρήματα που παίρναμε για την ανάπτυξη της χώρας που πήγανε, όταν ούτε έργα πραγματοποιούνται, ούτε μισθοί αυξάνονται, αλλά το μόνο που παρατηρείται είναι οι εργασιακές ανατροπές σε βάρος του εργαζόμενου λαού;  

Ο μοναδικός υπεύθυνος για την κατάσταση που βρίσκεται σήμερα ο κόσμος της δουλειάς και ιδιαίτερα η νεολαία δεν είναι κανένας άλλος από το καπιταλιστικό-ιμπεριλιαστικό σύστημα το οποίο, προσπαθεί να πάρει τη ρεβάνς. Τη ρεβάνς εκείνων των αγώνων με τους οποίους κατοχυρώθηκε το 8ωρο, η ασφάλεια, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τα ένσημα, τα επιδόματα, τα δικαιώματα και οι κοινωνικές παροχές.  Σήμερα, με τους νόμους που ψηφίστηκαν διαλύεται κάθε έννοια αξιοπρεπούς εργασίας και αμοιβής. Οι συλλογικές συμβάσεις καταργούνται, ο κατώτατος μισθός έχει αγγίξει τα 400 Ευρώ, η εργασία αποκτά όλο και πιο ελαστικά χαρακτηριστικά  με σπαστό ωράριο, με υπερωρίες που δεν πληρώνονται, με επιδόματα που καταργούνται και ο κατάλογος όλο και μακραίνει.

Στην επίθεση αυτή το σύστημα δεν παίζει μόνο του. Έχει καταφέρει να φτιάξει φίλους μέσα στους εργασιακούς χώρους, ώστε να περνά κάθε φορά τις επιδιώξεις του χωρίς παράπλευρες απώλειες. Δεν είναι τυχαία η εδώ και χρόνια απαξίωση των συνδικαλιστικών οργάνων και η διάλυση των σωματείων. Η ταξική υποταγή των ηγεσιών στις αντιλαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες υπέγραψαν μισθούς πείνας, σέρνοντας χιλιάδες εργαζόμενους στα σαγόνια της εξαθλίωσης και της εκμετάλλευσης, δεν αφήνει περιθώρια αγώνων και εργατικών διεκδικήσεων. Αποδεικνύονται άξια φερέφωνα του συστήματος προκηρύσσοντας απεργίες –και αυτές ύστερα από πίεση του κόσμου-υπονομευμένες, χωρίς να υπάρχει χρόνος προπαγάνδισης τους με αποτέλεσμα την απαξίωσή τους ως μέσο πάλης από τους εργαζόμενους.

Η επίθεση λαμβάνει όσο περνάει ο καιρός πιο άγρια χαρακτηριστικά με δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους να έχουν πεταχτεί κυριολεκτικά στο δρόμο, με άλλους να παραμένουν για μήνες απλήρωτοι, άλλους να καλούνται να υπογράψουν ατομικές συμβάσεις με 2 Ευρώ/ώρα χωρίς καμία ασφάλιση, με εργαζόμενους να μην μπορούν να κάνουν απεργία, συνδικαλιστές να απολύονται τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα.

Και όλα αυτά γίνονται έτσι ώστε «να σωθεί η χώρα από την κρίση»,
«Να ξεπληρώσουμε τα δάνεια που πήραμε», «να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί». Όλα αυτά γίνονται για να ξεπεράσει το κεφάλαιο την κρίση στην οποία έχει περιέλθει και ψάχνει διέξοδο. Ψάχνει διέξοδο στις πλάτες του κόσμου, τον οποίο τον τελευταίο καιρό αποδεικνύει έμπρακτα πως δε διστάζει να θυσιάσει προκειμένου να επιβιώσει και να βγει όσο το δυνατόν γίνεται πιο κερδοφόρο.

(ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΜΑΣ ΣΩΣΕΙ;)

Στη βάση αυτή που μόλις αναλύθηκε δεν έχουμε κανένα λόγο να συμμεριστούμε τις «ανάγκες» του ξένου και ντόπιου κεφαλαίου να ξεπεράσει την κρίση του, αρνούμαστε ολοκληρωτικά την επίκληση της ύφεσης για τις απολύσεις, αποκαλύπτουμε και καταγγέλλουμε στους εργαζόμενους τις πραγματικές προθέσεις της εργοδοσίας, οργανώνουμε μαζικούς αγώνες για την απόσυρση των απολύσεων και για την επαναπρόσληψη εργαζόμενων, αρνούμενοι να υποταχτούμε στους εκβιασμούς και τα «τετελεσμένα» που προωθούν καθημερινά στους χώρους δουλειάς το κεφάλαιο και οι συνεργάτες του (εργατοπατέρες, ΜΜΕ, αναλυτές κ.ά.).

Παρά τις προσπάθειες αποπροσανατολισμού και προπαγάνδας, ο λαός βγήκε και πάλι στο προσκήνιο. Έδειξε πως παρά την κατάσταση έχει διάθεση να αγωνιστεί, έχει τη διάθεση να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Ωστόσο, βρήκε μπροστά του ένα αποσυγκροτημένο και διασπασμένο κίνημα.

Από τη μία η αριστερά κοινοβουλευτική και εξωκοινοβουλευτική, η οποία δυσκολεύεται (και σε ορισμένες περιπτώσεις αδυνατεί) να συμπορευτεί με τις ανάγκες του κόσμου. Καλλιεργώντας λογικές ανάθεσης και εκλογικού προσανατολισμού, δεν μπορεί να εκφράσει μέσα από τις λύσεις που  προτείνει, την οργή και την αγανάκτηση του κόσμου. Την ώρα που η ιστορία την καλεί να πάρει θέση και να έχει ρόλο στην προώθηση του αγώνα, την ένταση της ταξικής πάλης, την ανάληψη της ευθύνης των μαχών, η στάση της έχει σαν αποτέλεσμα την απομάκρυνση του κόσμου. Γιατί ο κόσμος περιμένει από την αριστερά να τον καθοδηγήσει και συνθήματα του τύπου «Ή τώρα ή πότε» δεν δημιουργούν τίποτε άλλο πέρα από απογοήτευση.

Από την άλλη πλευρά υπάρχει και η Χρυσή Αυγή, το μακρύ δεκανίκι του συστήματος, η οποία δεν κάνει τίποτα άλλο απ’ το να αποπροσανατολίζει τον κόσμο. Αναγνωρίζει ως εχθρό όχι το σύστημα (το οποίο την γέννησε και την αναθρέφει) αλλά τους μετανάστες και τους αλληλέγγυους τους, αριστερούς και προοδευτικούς ανθρώπους. Δημιουργώντας «γραφεία ευρέσεως εργασίας μόνο για Έλληνες», ζητώντας από τους εργοδότες να διώξουν τους μετανάστες που απασχολούν στις επιχειρήσεις τους, καθώς έτσι θα αδειάσουν 1.000.000 θέσεις εργασίας, για τους Έλληνες –και με τους υπόλοιπους 500.000 και με αυτόυς που τους ακολουθούν τι θα γίνει;-, καλλιεργεί φασίζουσες αντιλήψεις και προχωρά σε τραμπούκικες και κατασταλτικές πρακτικές. Ακολουθεί κατά γράμμα με λίγα λόγια το ρόλο που της έχει ανατεθεί.

Από τη στιγμή λοιπόν που έτσι έχουν τα πράγματα γιατί ο «κόσμος δεν βγαίνει στο δρόμο», «που είναι όλοι αυτοί οι άνεργοι;» για τους οποίους γίνεται τόσος λόγος. Οι χιλιάδες άνεργοι εργαζόμενοι έχουν δύο ζωτικής σημασίας προβλήματα. Πρώτα από όλα πρόβλημα επιβίωσης. Η σκληρή λιτότητα στους μισθούς και τα μεροκάματα και η επέλαση της ακρίβειας εξαφάνισε κάθε δυνατότητα στη μεγάλη πλειονότητα των εργαζομένων να έχει «κάτι στην άκρη» για να αντιμετωπίσει μία «ώρα ανάγκης» όπως αυτές προκύπτουν σήμερα. Έτσι, χωρίς κανένα «απόθεμα» και με ένα εξευτελιστικό επίδομα ανεργίας που δεν φτάνει παρά για λίγες μέρες και λίγες ανάγκες, οι άνεργοι εργαζόμενοι είναι αντιμέτωποι με τον εφιάλτη της πείνας και της εξαθλίωσης. Ταυτόχρονα ο άνεργος εργαζόμενος αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα περίθαλψης μιας και δεν μπορεί να συγκεντρώσει τα ένσημα που απαιτούνται για τη θεώρηση των βιβλιαρίων υγείας. Στην περίπτωση των μεταναστών, η ανεργία «ανοίγει» ή το δρόμο της απέλασης, αφού δεν συγκεντρώνονται τα απαραίτητα ένσημα για την «κάρτα», ή το δρόμο της «παράνομης» παραμονής, αντικείμενο ωμών εκβιασμών και μαύρης εργασίας.
Οι παραπάνω όροι δημιουργούν ένα εξαιρετικά δυσμενές πλαίσιο για να μιλήσει κάποιος για «κίνημα ανέργων» που θα συγκροτηθεί, θα επεξεργαστεί θέσεις και στόχους και θα ξεδιπλώσει αγώνες για το δικαίωμα στη δουλειά, για δουλειά με δικαιώματα και ελευθερίες. Όταν ο άνεργος καλείται να λύσει το βασικό πρόβλημα της επιβίωσης του, του φαίνεται πολύ δύσκολο να βγει στο δρόμο και να αγωνιστεί.

(ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ;)

Μπροστά σε όλη αυτή την επίθεση η απάντηση δεν πρέπει να είναι άλλη από τους μαζικούς και τους συλλογικούς αγώνες. Την κοινή δράση όλων των εργαζομένων, ανέργων, συνταξιούχων, όλου του λαού και της νεολαίας σε έναν αγώνα για την υπεράσπιση και την διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους. Μακριά από εκλογικές αυταπάτες και λογικές ανάθεσης σε δεξιούς και αριστερούς σωτήρες. Διότι η ιστορία έχει αποδείξει πως τίποτα δεν χαρίστηκε στο λαό, αλλά όλα κατακτήθηκαν ύστερα από σκληρούς αγώνες με το καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Απέναντι στον εκβιασμό της πείνας και της εξαθλίωσης, της ηττοπάθειας, της ατομικής ευθύνης και της ενοχής οι εκατοντάδες χιλιάδες άνεργοι, Έλληνες και μετανάστες, είναι επιτακτική ανάγκη να αποκτήσουν φωνή και να σπάσουν την απομόνωση, να σταθούν αλληλέγγυοι σε αυτούς που τους χρειάζονται και να ζητήσουν την αλληλεγγύη από όλους τους εργαζόμενους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα

Μέσα από την πρωτοβουλία νέων εργαζομένων-ανέργων προσπαθούμε να συγκροτηθούμε. Προσπαθούμε να δούμε πώς θα διεκδικήσουμε αυτά που μας ανήκουν. Προσπαθούμε να μην αποκοπούμε από το εργατικό κίνημα, αλλά να συνδέσουμε την πολιτική και οργανωτική μας δράση με αυτό. Ως εργαζόμενοι, καλούμαστε να ξαναζωντανέψουμε τα σωματεία μας, να τα οργανώσουμε από τα κάτω, χωρίς τους εργατοπατέρες και τις ξεπουλημένες συνδικαλιστικές ηγεσίες. Ως άνεργοι, καλούμαστε να συνδέσουμε τη δράση μας με αυτά τα σωματεία, δημιουργώντας επιτροπές ανέργων μέσα σε αυτά, με ίδια δικαιώματα για όλα τα μέλη και κυρίως με συντονισμό των δράσεών μας.

Γιατί το ζήτημα δεν είναι ποσοτικό και δεν θα καθοριστεί από τις «άμεσες» λύσεις και τη «μία φορά». Οι απαντήσεις θα δοθούν μέσα από την οργανωμένη πάλη. Το αίτημα  «επίδομα ανεργίας για όλο το διάστημα της ανεργίας, που να καλύπτει όλες τις ανάγκες χωρίς όρους και προϋποθέσεις» αποτελεί απόρροια της ανάγκης επιβίωσης των ανέργων. Η κατάργηση όλων των αντεργατικών μέτρων που ελαστικοποιούν τις εργασιακές σχέσεις, απελευθερώνουν τις απολύσεις, καταργούν τις συλλογικές συμβάσεις και το βασικό μισθό θα πρέπει να αποτελούν πάγια και αδιαπραγμάτευτα αιτήματα αγώνα. Η δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, οι δωρεάν μετακινήσεις, η ελεύθερη πρόσβαση σε κοινωνικά αγαθά γνώσης, ψυχαγωγίας και πολιτισμού,  η κατάργηση των χαρατσιών και πάνω απ’ όλα το αίτημα «Μόνιμη  και σταθερή δουλειά για όλους. Με ανθρώπινες συνθήκες και μισθούς που να καλύπτουν τις ανάγκες» μας αφορούν όλους. Εργαζόμενους και ανέργους, φοιτητές και μαθητές.

Το 2013 δεν θα υπάρξει ανάπτυξη, δεν θα έρθουν καλύτερες μέρες, δεν θα υπάρξουν αυξήσεις μισθών και δε θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Γιατί η επίθεση θα συνεχιστεί με ακόμα πιο άγρια χαρακτηριστικά. Ωστόσο, τα διδάγματα των τελευταίων 3 ετών είναι πολλά: οι μεγαλειώδεις απεργίες και διαδηλώσεις, η απεργία των Χαλυβουργών, τα μέτωπα αντίστασης που εμφανίζονται κάθε μέρα είναι εμφανή παραδείγματα του ότι ο κόσμος είναι εδώ και παλεύει. Είναι παραδείγματα του ότι ο κόσμος αποφάσισε να μην σκύψει το κεφάλι, αλλά να αντισταθεί και να παλέψει. Να ακολουθήσει το δρόμο του αγώνα και να παλέψει για το δικαίωμά του στη ζωή.